Design przestrzeni publicznej w chińskich miastach

Design przestrzeni publicznej w chińskich miastach

Przestrzeń publiczna, z definicji otwarta i dostępna dla ludzi, jest niezwykle istotnym elementem urbanistyki. Design takich miejsc jest ważny nie tylko ze względów estetycznych, ale przede wszystkim, z uwagi na jego ogromny wpływ na społeczeństwo. Takie obszary i sposób w jaki zostały zaprojektowane, w dużym stopniu odpowiadają za kreowanie wzorców behawioralnych, relacji międzyludzkich oraz zjawisk i procesów zachodzących w całej przestrzeni miejskiej.

page1image60602592

Planowanie urbanistyczne w Chinach koncentruje się na kontroli i kompleksowej regulacji budownictwa miejskiego, aby zapewnić racjonalny rozwój i realizację krajowego planu gospodarczego, służącego jako główny kierunek postępu. Rząd ustanowił tu wielopoziomowy system planowania i prawa dotyczący kierowania, wdrażania i regulowania rozwoju i budownictwa miejskiego. Centralne podejście do projektowania przestrzeni publicznych sprawia, że każde miasto postępuje zgodnie z krajowym planem gospodarczym oraz pozostaje spójne z innymi ośrodkami.

Wygląd chińskich miast wynika w dużej mierze z połączenia starożytnych ideałów z czasów cesarstwa ze współczesnymi elementami komunistycznego projektowania. W połączeniu z coraz częściej pojawiającymi się tu zachodnimi trendami urbanistycznymi, tworzą one unikalny w skali świata klimat. Urbanistyka Chińskiej Republiki Ludowej charakteryzuje się obecnie planowaniem centralnym, rozwojem obszarów miejskich o dużej gęstości zaludnienia oraz ekstensywną urbanizacją. Tradycja projektowania chińskich miast jest ściśle związana ze starożytną kulturą i stosowanymi ówcześnie praktykami. Do niedawna przestrzeń publiczna nie była w pełni otwarta dla ogółu społeczeństwa – tylko dwór cesarski i najbogatsza klasa miały dostęp do miejsc takich jak place, ogrody i parki. Pierwsze parki udostępnione dla całej ludności zaczęły pojawiać się dopiero po 1840 roku. Ta decyzja pociągnęła za sobą tworzenie kolejnych podobnych przestrzeni, dzięki czemu współcześnie stanowią one miejsce rekreacji całego społeczeństwa. Tereny zielone projektowane są tu na zasadach podobnych do sztuki tworzenia chińskich ogrodów – asymetryczny układ oraz podział na wiele mniejszych, oddzielonych od siebie, intymnych przestrzeni. Większości parków uroku dodają stawy i kanały.

page2image60511936

Chińczycy w sposób mistrzowski wykorzystują zbiorniki wodne w przestrzeni publicznej, planując ich rozmieszczenie tak, aby odbijające się w nich budynki lub elementy naturalne tworzyły przyjemne dla oka krajobrazy.

page3image60549072

Asymetria oraz podział na wiele kameralnych przestrzeni zauważalny jest również w przypadku architektury. Stawiane budynki, dzięki mnogości wnęk i nieregularnych elewacji, nadają ulicom wielowymiarowego charakteru. W chińskich miastach zaobserwować można również świetne metody adaptacji ciasnych alejek, dachów czy nisz na potrzeby małych społeczności. Architektura, zarówno ta planowana centralnie, jak i tworzona oddolną inicjatywą lokalnej ludności, zdaje się być idealnie dopasowaną układanką, wykorzystującą każdą wolną przestrzeń, przystosowując ją do potrzeb codziennego użytku mieszkańców. Owe niewielkie powierzchnie stanowią ciekawy kontrast dla przestrzeni publicznych budowanych przez państwo na o wiele większą skalę. Szerokie aleje, ogromne place czy rozpościerające się na dalekich odległościach parki to najlepsze przykłady monumentalnej urbanistyki chińskich miast.

Poza tradycjami cesarskimi, ogromną rolę w projektowaniu ośrodków miejskich odgrywa fengshui, czyli wywodząca się ze starożytności chińska metoda planowania przestrzeni, tak by pozostawała ona w harmonii i dobrze wpływała na człowieka. Do dziś chińska architektura i urbanistyka czerpią z zasad geomancji. Świetnym przykładem zastosowania tych reguł jest unikanie ostrych kątów, które niszczą równowagę otaczającego chi (energii). Podobnym elementem urbanistyki w Państwie Środka jest symbolika – kolory, orientacja, hierarchia i kształt są bardzo istotnymi czynnikami, wpływającymi na design tutejszej przestrzeni publicznej.

Ciekawym aspektem wyglądu i kształtowania chińskich miast, jest sposób w jaki korzystają z nich mieszkańcy. Na tutejszych ulicach nietrudno zauważyć podejście Chińczyków do wspólnej przestrzeni – nie mają oni oporów przed dzieleniem jej ze sobą nawzajem odpoczywają w niej, wykorzystują ją do rekreacji, uprawiania sportów, czy nawet snu. Częstym widokiem są tu pracownicy firm kurierskich, drzemiący na swoich skuterach w trakcie przerwy lub rodziny spożywające posiłek przy wystawionym na ulicę stole. Takie miejsca, w odróżnieniu od monumentalnych placów czy promenad, wydają się należeć do człowieka, a raczej całej lokalnej społeczności. Ludzie publicznie oddają się wielu grupowym aktywnościom, takim jak taniec, gra w karty czy szachy. Nad węższymi alejkami rozwieszone jest pranie, a na ulicach często spotkać można sprzedawców z przenośnymi stoiskami. Niektóre ulice po zmroku zostają zamknięte, a na jezdni rozstawione zostają wózki z jedzeniem oraz ławy do siedzenia dla klientów nocnego marketu. Można tam kupić różnorakie produkty – od baozi przez owoce morza, po makarony i dania mięsne. Wieczorami całe miasto roi się również od grup tanecznych, trenujących w różnorakich miejscach – od parkingów przed bankami, po parki czy place. Sztuka w przestrzeni publicznej odgrywa tu dużą rolę. Świetnym tego przykładem są rozdzielnice elektryczne, pomalowane wzorami nawiązującymi do natury lub studzienki kanalizacyjne pokryte grafikami.

Chińska przestrzeń publiczna bardzo widocznie dzieli się na tę projektowaną centralnie, której konstrukcja nakazuje człowiekowi konkretny schemat zachowań oraz na taką, której wygląd zależny jest od korzystających z niej społeczności. Oba te procesy nadają miastom unikatowego w skali świata charakteru. Ponieważ rozwój tutejszych obszarów miejskich podwoił się w przeciągu zaledwie 20 lat, godny uwagi wydaje się sposób centralnego projektowania tych procesów oraz kontrast pomiędzy nimi a oddolnymi inicjatywami mieszkańców. Przestrzeń, przeznaczona dla społeczeństwa, którego populacja przekracza obecnie 1,4 miliarda osób, bez wątpienia musi być dobrze zaprojektowana, a jej forma powinna odpowiadać potrzebom ludzi i kształtować właściwe wzorce behawioralne, bez których społeczności nie mogłyby poprawnie funkcjonować.

Zdjęcia i tekst na zlecenie designhub.pl: Maria Prusakowska, Hainan, Chiny, 2019r.